Botanische kunst? Botanische ambacht? .... of ietsje meer?

Op mooie, zonnige dagen ontvangt de plantentuin van Gent vaak bezoekers van de kunstacademie. Voorbijgangers twijfelen geen moment dat ze hier met kunstwerken te maken hebben. Wie aan de Academie studeert, maakt immers “automatisch” kunst, nietwaar?
 
Maar hoe zit het met botanisch tekenen?
 
Onlangs waren de leden van de Vereniging van Botanische Kunstenaars België (VBKB) te gast in het prachtige Vordensteinpark voor een demonstratie. Onder de bezoekers bevond zich een groep dames van de lokale kunstacademie. Het viel me meteen op hoe zij keken… En ja hoor, daar kwam de opmerking weer: “Botanisch tekenen is niets voor mij. Ik maak liever kunst.” Op dat moment blijf ik vriendelijk, maar inwendig begint mijn bloed te koken. Mijn cursisten krijgen vaak dezelfde kritiek: “Waarom zou je dat doen? Dat is toch oubollig! Die tekeningen zijn allemaal hetzelfde, zonder ziel, zonder persoonlijkheid!” of “Botanisch tekenen is slechts een ambacht.”
 
Zelf heb ik een masterdiploma behaald aan het KASK Antwerpen. Ik voel me dan ook bevoegd om voor beide werelden te spreken. Het is waar dat de academie de nadruk legt op persoonlijkheid en originaliteit, wat prima is. Maar dezelfde esthetische creativiteit en expressie vind je terug in de schoonheid en verfijning waarmee kunstenaars planten nauwkeurig weergeven. Dit vereist oog voor compositie, kleurgebruik en vorm—aspecten die ook in andere vormen van beeldende kunst essentieel zijn.
 
Wat dacht je van het werk van C.J. Hendry? Is dat kunst of niet? En hyperrealisme… is dat kunst of niet? Is botanisch tekenen niet vergelijkbaar met hyperrealisme?

gigantisch werk in kleurpotlood, CJ Hendry, hedendaags kunstenaar

​Aan de andere kant is botanisch tekenen ook een ambacht, omdat het sterke technische vaardigheden vereist, zoals nauwkeurige observatie, gedetailleerd tekenen en het beheersen van materialen zoals potlood, aquarel of inkt. Ik laat mijn studenten altijd eerst studies maken van hun onderwerp. Hoe kun je correct tekenen als je de bloem of plant niet tot in detail kent? Wat op de academie vaak wordt gepromoot als abstraheren en een eigen stijl, komt voor sommige studenten goed van pas om hun onkunde te verdoezelen. Studenten die zich bezighouden met botanisch tekenen kunnen dat echter niet. De precisie en wetenschappelijke nauwkeurigheid maken het een ambachtelijke praktijk, vooral omdat het vaak bedoeld is om planten op een realistische en waarheidsgetrouwe manier vast te leggen, bijvoorbeeld voor educatieve of wetenschappelijke doeleinden. Daarom moet de botanische kunstenaar, naast technische vaardigheden, ook inzicht hebben in de structuur van planten. Een basiskennis van plantkunde is daarbij een grote hulp. Juist tekenen kan alleen als je begrijpt wat je tekent.
 
Met deze overpeinzing wil ik mijn passie verdedigen: botanisch tekenen is de perfecte combinatie van kunst, ambacht en wetenschap. Het vereist kennis van de plant die je tekent, en je moet de plant tot in detail bestuderen en kenmerken noteren. Het is ook een kwestie van leren correct te tekenen, maar elk plantenportret weerspiegelt daarnaast het karakter en de ziel van de kunstenaar.
 
Bovendien is botanisch tekenen ook een vorm van natuurbewustzijn. Het dwingt ons om stil te staan bij de schoonheid en diversiteit van de natuur. In een tijd waarin ecologische kwesties steeds urgenter worden, kunnen botanische kunstenaars ons herinneren aan de waarde van onze flora en het belang van het behoud ervan. De aandacht voor detail en de liefde voor het onderwerp maken botanisch tekenen niet alleen een kunstvorm, maar ook een manier om een boodschap over te brengen over onze relatie met de natuur.
 
In deze zin is botanisch tekenen niet slechts een ambacht of een kunstvorm, maar ook een brug naar een dieper begrip van de wereld om ons heen. Het daagt ons uit om met andere ogen naar de natuur te kijken en waardering te ontwikkelen voor de schoonheid die vaak over het hoofd wordt gezien.
 

Roos in aquarel, Hilde Orye